Sawicki Feliks (1929–1979), lekarz epidemiolog, docent Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie. Ur. 9 X we Lwowie, był synem Mariana Józefa Sandauera, adwokata, i Franciszki z Czobanów (ur. 1898), lekarza chorób wewnętrznych i pediatry.
Rodzice S-ego zostali zamordowani w r. 1942. Chłopcem zaopiekowała się przyjaciółka matki Aleksandra Dąmbska-Rudecka. Od tego czasu używał zmienionego nazwiska Sawicki. Najpierw S. przebywał u jej siostry Marii Dąmbskiej-Brykczyńskiej w Skołyszynie koło Jasła; uczył się na tajnych kompletach. Po jej śmierci w r. 1945 wyjechał do Gdańska, gdzie mieszkała A. Dąmbska-Rudecka. Zarabiał na utrzymanie jako robotnik portowy i jednocześnie dalej się uczył. Maturę zdał w r. 1946 w Państwowym Liceum Koedukacyjnym im. Bolesława Chrobrego w Sopocie i t.r. rozpoczął studia na Wydz. Lekarskim Akad. Med. w Gdańsku. Jako prezes akademickiej Sodalicji Mariańskiej w Gdańsku w r. 1948 prowadził działalność również w skali ogólnopolskiej. Niepokojony wskutek tego przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, przeniósł się w r. 1950 na V rok studiów na Akad. Med. w Warszawie. W l. 1950–1 pracował jako pomocnik w ambulatorium Ośrodka Szkolenia Zawodowego Zakładów Mechanicznych «Ursus». Zarazem od 1 X 1950 do 31 XII 1959 był asystentem (od r. 1957 starszym asystentem) na Oddziale Chirurgicznym Szpitala nr 7 na Żoliborzu u Andrzeja Trojanowskiego, potem u Wojciecha Wiechno. Po uzyskaniu 24 VII 1952 dyplomu lekarza pracował dodatkowo jako chirurg w Przychodni Rejonowej na Kochowskiego 4 i lekarz Pogotowia Ratunkowego. Ponadto od r. 1957 do stycznia 1960 prowadził rubrykę „Głos ma lekarz” w „Sztandarze Młodych”. W r. 1958 odbył sześciotygodniowy staż w Klinice Chirurgicznej L. Légera w Paryżu. W końcu t.r. wystąpiły u S-ego trudności w chodzeniu z powodu naczyniaka rdzenia kręgowego. Przeszedł w r. 1959 operację w Londynie, pozostał mu jednak niedowład spastyczny kończyn dolnych, uniemożliwiający pracę chirurga. Podjął wówczas pracę w Centrali Wytwórczo-Usługowej «Libella» jako lekarz zakładowy (1 V 1960 – 31 X 1962). Jednocześnie opracowywał biuletyny statystyczne poświęcone ochronie zdrowia dla Wydz. Zdrowia i Opieki Społecznej Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy i współpracował z Dep. Statystyki Medycznej Min. Zdrowia i Opieki Społecznej. W l. 1957–62 działał też w Klubie Inteligencji Katolickiej (KIK) w Warszawie jako członek zarządu i skarbnik oraz założyciel i pierwszy kierownik Sekcji Kultury, poświęcając szczególną uwagę młodzieży.
Od 2 X 1962 S. pracował w Zakładzie Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny (PZH) w Warszawie, początkowo jako pracownik inżynieryjno-techniczny, a od 1 VI 1963 jako starszy asystent, oraz dodatkowo w Zakładzie Epidemiologii Akad. Med. w Warszawie (1963–7). Równocześnie pogłębiał swą wiedzę w zakresie statystyki i epidemiologii na kursach za granicą (w r. 1964) w London School of Hygiene and Tropical Medicine, w r. 1967 w USA i później jeszcze, w r. 1971 ponownie w Wielkiej Brytanii, a także na kursach (w r. 1965) statystyki matematycznej i programowania maszyn cyfrowych w Instytucie Matematycznym PAN. Stopień doktora nauk medycznych uzyskał 13 VI 1967 w PZH w Warszawie na podstawie rozprawy napisanej pod kierunkiem Jana Kostrzewskiego pt. Statystyczna ocena błędów obciążających epidemiologiczne badanie przewlekłego nieżytu oskrzeli („Wiad. Statystyczne” 1969 nr 6), nagrodzonej przez Prezydium Rady Naukowej przy ministrze zdrowia i opieki społecznej (1967) i przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (1968). Od 1 VII 1967 kierował Pracownią Statystyki Epidemiologicznej, od 1 VIII 1968 jako adiunkt PZH. Habilitował się 7 VII 1972 w PZH na podstawie rozprawy pt. Przewlekłe nieswoiste choroby układu oddechowego w Krakowie (ogłoszonej w skrócie w „Przeglądzie Epidemiologicznym” 1972 nr 2, i po angielsku w „Epidemiological Review” 1972 nr 2), nagrodzonej przez Prezydium Rady Naukowej przy ministrze zdrowia i opieki społecznej (1972). W l. 1968–71 prowadził dodatkowo w Zakładzie Higieny Ogólnej Akad. Med. w Warszawie zajęcia dydaktyczne i konsultacje statystyczne. W r. 1972 S. zorganizował w PZH Zakład Statystyki Medycznej i objąwszy jego kierownictwo od 1 I 1973, wystarał się o trudną do zdobycia wówczas aparaturę (minikomputer i końcówkę komputerową). Dzięki temu Zakład jako jeden z pierwszych w Polsce stosował elektroniczną technikę obliczeniową. Dn. 10 X 1973 S. został powołany na docenta w PZH.
S. opublikował ok. 100 prac naukowych, w tym połowę indywidualnych. W wielu pracach zespołowych był ich inicjatorem i głównym wykonawcą. Początkowo badał epidemiologię chorób i zatruć zawodowych w Polsce; opracował stosowane w tych badaniach zasady analizy epidemiologicznej („Zdrowie Publ.” 1965 nr 11–12) i metody epidemiologiczne („Przegl. Epidemiologiczny” 1966 nr 2). Od r. 1966 przez 12 lat w ramach współpracy polsko-amerykańskiej kierował badaniami nad przewlekłymi chorobami układu oddechowego i ich uwarunkowaniami środowiskowymi wśród dorosłych mieszkańców Krakowa, pierwszymi na tak wielką skalę w Polsce. Badania te, które stały się podstawą rozpraw doktorskiej i habilitacyjnej S-ego, udowodniły m.in., że palenie tytoniu bardziej niż zanieczyszczenie środowiska wywołuje choroby płuc. Temu tematowi poświęcił też 3 rozdziały w zbiorowej książce pt. „Ekologia przewlekłych nieswoistych chorób układu oddechowego”, której był współredaktorem (W. 1972, także po angielsku i po rosyjsku) oraz 6 rozdziałów w wydanej pod jego redakcją książce pt. „Przewlekłe nieswoiste choroby układu oddechowego w Krakowie. Wyniki pięcioletnich badań mieszkańców Krakowa” (W. 1977 mszp. powiel., toż po angielsku); za publikacje tę otrzymał nagrodę wdrożeniową ministra zdrowia i opieki społecznej (1977). S. uczestniczył też w zespołowych badaniach nad przyczynami zachorowań szpitalnych i zgłoszeń do lekarzy rejonowych, analizując uwarunkowania środowiskowe tych zjawisk, co wykorzystał w pracach nad projektem systemu informacyjnego dotyczącego stanu zdrowia ludności w Polsce dla Biura Regionalnego Światowej Organizaji Zdrowia (ŚOZ). Ogłosił ponadto m.in. Przewlekłe nieswoiste choroby układu oddechowego obecnie i w przyszłości w pracy, której był współredaktorem, pt. „Teraźniejszość i przyszłość częstych chorób w Polsce” („Polska 2000” 1978 nr 4) oraz uczestniczył w zbiorowej pracy pt. „Stan zdrowia ludności Polski i jego uwarunkowanie czynnikami środowiskowymi”, zamieszczonej w książce pt. „Ekspertyza. Aktualne i perspektywiczne problemy zdrowotne Polski (1973–1978)” (W. 1982 mszp. powiel.). Przygotowywał też metodykę badania i plan analizy statystycznej zespołowych badań chorób układu oddechowego u dzieci w zależności od zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego oraz podobnych badań nad przeciwzakrzepowym działaniem dekstranu w przebiegu pooperacyjnym.
Od r. 1964 prowadził S. liczne wykłady i seminaria z zakresu zastosowania metod statystycznych w epidemiologii na kursach w PZH, w Studium Doktoranckim Akad. Med. w Warszawie, w różnych ośrodkach naukowych w Czechosłowacji, Wielkiej Brytanii i USA, a także na międzynarodowych kursach organizowanych przez ŚOZ w Bratysławie.
Pokłosiem działalności dydaktycznej S-ego były opracowania monograficzne z zakresu metod badań epidemiologicznych, m.in. Zarys metod epidemiologicznych (wspólnie z Z. Brzezińskim) (w: „Skrypt do ćwiczeń z higieny i ochrony zdrowia”, Cz. II, W. 1969), 5 rozdziałów w pracy pt. „Metody statystyczne w kardiologii” (W. 1970; tu również jego współredaktorstwo), Elementy metod statystycznych w pracy klinicznej (wspólnie z J. Kulpą) (w: „Naukowe podstawy współczesnej chirurgii”, W. 1970), Wybrane zagadnienia statystyki medycznej (w: „Organizacja i ekonomika służby zdrowia i opieki społecznej”, wyd. 2, W. 1971, mszp. powiel.), Elementy statystyki dla lekarzy (W. 1974, nagroda wdrożeniowa ministra zdrowia i opieki społecznej w r. 1975, wyd. 2, W. 1982), Metody statystyczne w epidemiologii (w. „Higiena i ochrona zdrowia”, wyd. 3, W. 1978).
Ponadto S. opracowywał projekty dotyczące statystyki medycznej, współpracował z Dep. Statystyki Medycznej Min. Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie zastosowania elektronicznej techniki obliczeniowej w medycynie. Przez 11 lat uczestniczył w pracach RWPG dotyczących wykorzystania komputerów w medycynie, higienicznych aspektów ochrony środowiska, metody kompleksowych badań stanu zdrowia ludności. Był doradcą i konsultantem Europejskiego Biura Regionalnego ŚOZ w zakresie statystyki, epidemiologii chorób niezakaźnych i informatyki. Pełnił liczne funkcje naukowo-organizacyjne w dziedzinie ochrony zdrowia, m.in. był zastępcą przewodniczącego Komisji Epidemiologii w Komitecie Człowieka PAN i sekretarzem Komisji Zdrowia w Komitecie Badań i Prognoz „Polska 2000” PAN, członkiem rad naukowych kilku instytutów. Był też m.in. członkiem International Epidemiological Association i International Association of Survey Statisticians. Wchodził w skład m.in. kolegium redakcyjnego „Rocznika Statystycznego Min. Zdrowia”. W r. 1978 wystąpiono z wnioskiem do Rady Państwa o nadanie S-emu tytułu profesora nadzwycz.
We wspomnieniach przyjaciół rysuje się S. jako silna indywidualność, człowiek o szerokich zainteresowaniach, społecznym zaangażowaniu i «poczuciu odpowiedzialności za tych, z którymi życie go zetknęło […]. To niewiarygodne, ilu ten ciężko chory i bardzo zajęty człowiek pomógł» (M. Dernałowicz). S. zginął 12 IV 1979 w Dąbrowie Górniczej w wypadku samochodowym; pochowany został na cmentarzu Zakładu dla Niewidomych w Laskach pod Warszawą. Amerykańscy przyjaciele S-ego zasadzili w jerozolimskim parku im. J. Kennedy’ego drzewo nazwane imieniem S-ego.
Z małżeństwa (zawartego w r. 1952) z Elżbietą z Kopeckich (ur. 1928), polonistką i bibliotekarką, miał S. córkę Małgorzatę (ur. 1953), bibliotekarkę, zamężną za Andrzejem Batorskim, oraz synów: Wojciecha (ur. 1955) i Pawła (ur. 1956), – informatyków.
Fot. w zbiorach Red. PSB; – Rocznik lekarski RP, W. 1933, 1936, 1938 (dotyczy matki, Franciszki); Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964; Woźniewski Z., Polski almanach medyczny, W. 1957; – Klonowicz S., Człowiek i dzieło, „Służba Zdrowia” 1980 nr 41 s. 6; Korsak A., Twórca polskiej statystyki medycznej, tamże nr 34 s. 8, nr 35 s. 8; Osińska K., Twórcza obecność chorych, W. 1983 s. 136; – Dernałowicz M., Przyjaźń, „Tyg. Powsz.” 1980 nr 18 s. 3 (fot.); Jędrychowski W., Wspomnienie pośmiertne o docencie Feliksie Sawickim, „Przegl. Lek.” T. 37: 1980 nr 7 s. 584; Paszewski A., Felek, „Więź” R. 22: 1979 nr 11/12 s. 91–4 (fot.); – „Przegl. Epidemiologiczny” T. 33: 1979 nr 4 s. 526–8 (fot.); „Roczniki PZH” T. 30: 1979 nr 5 s. I–II (fot.); „Tyg. Powsz.” 1979 nr 16, 31; „Życie Warszawy” 1979 nr 88, 92, 93, 94; – Akad. Med. w W.: Wydz. Lekarski, Archiwum, Akta studenckie S-ego nr albumu 15922 (fot.); – Gł. B. Lek. Zbiory specjalne: Kartoteka osobowa; Państwowy Zakład Higieny w W.: Akta personalne nr 5164 (fot.); – Informacje żony, Elżbiety Sawickiej (w jej posiadaniu dokumenty), Marii Dąmbskiej, Michała Krzyżanowskiego, Krystyny Osińskiej z W., Tadeusza Lalika ze Skolimowa koło W.
Teresa Ostrowska